راه پیشگیری و خلاصی از عشق های غیرالهی

1.جایگاه و اهمیت انتخاب دوست:  به دلیل دارا بودن روحیۀ اجتماعی، هر انسانی در دوران زندگی خویش، همواره نیازمند رفاقت و دوستی با دیگران است. از آن جائی که جوانان در آستانۀ ورود به زندگی اجتماعی قرار دارند، انتخاب همنشین و دوست شایسته برای ایشان از اهمیت بیشتری برخوردار است.

اما باید توجه داشت که بسیاری از انحراف های اخلاقی و بزهکاری های اجتماعی از طریق دوستان ناباب، دامنگیر افراد می شود، از این رو داشتن دوستان خوب و شایسته و معاشرت با ایشان، می تواند در رشد و شکوفایی استعدادها و شخصیت جوانان و تقویت ابعاد انسانی و ارزش های اخلاقی و معنوی ایشان مؤثر باشد.

به عبارتی، دوستی ها در صورتی که بر پایه و اصول منطقی و بر اساس دستورات و توصیه های نورانی قرآن و اهل بیت (ع) انتخاب و در چارچوب شرع مقدس و به دور از افراط و تفریط ها تداوم یابد می تواند برای انسان به عنوان یک فرصت طلایی و سرنوشت ساز باشد. و در غیر این صورت، فرجام خوبی نخواهد داشت.

خداوند در قرآن می فرماید: “و (قیامت) روزی است که ظالم دست حسرت به دندان گرفته، می گوید: ای کاش من در دنیا با رسول خدا راه دوستی و طاعت پیش می گرفتم. وای بر من ای کاش که فلان (کافر و فاسق) را دوست خود نمی گرفتم که رفاقت او از پیروی قرآن و رسول حق، مرا محروم ساخت و گمراه گردانید …”.[۱]

پیامبر اکرم (ص) نیز در بیان جایگاه دوستی می فرماید: “انسان بر دین دوستش خواهد بود، بنابر این هریک از شما دقت کند که با چه کسی دوست می شود.”[۲] از این رو دقت در گزینش دوست و همنشین خوب، ضامن سعادت اخلاقی انسان در دنیا و فرجام نیک در آخرت است.

2. رعایت حدود و اعتدال در دوستی ها: نکته بسیار مهم در دوستی، اعتدال در ابراز دوستی و رعایت حدود و احکام الاهی و پرهیز از افراط و تفریط ها است؛ زیرا گاهی اوقات دوستی ها از حد اعتدال خود خارج شده و به عشق و شیدایی های انحرافی تبدیل می شود. برای این که حد و مرز دوستی مطلوب از دوستی های غیر مطلوب و افراطی مشخص شود لازم است در ارتباط با عشق و اقسام آن توضیحاتی داده شود:

 

برای جلوگیری از ایجاد دوستی های افراطی و عشق های کاذب و غیر الاهی، نکاتی باید مورد توجه قرار گیرد:

1. در انتخاب دوست نهایت دقت را داشته باشیم :

افرادی را به عنوان دوست برگزینیم که از جهات مختلف اعتقادی، اخلاقی، علمی و …خود ساخته و بر ما مقدم باشند و به فرمایش رسول اکرم (ص): “دیدن او، شما را به یاد خدا اندازد، گفتار او به دانش شما بیفزاید و کردار او شما را به یاد آخرت بیندازد”.[۳] امام حسن مجتبى (ع) به فرزند خود فرمود: “پسرم ! با احدى برادرى و دوستى مکن مگر بدانى به چه جاهایى مى رود و با چه افرادى نشست و برخاست مى کند و چون خوب بر احوالش آگاهى یافتى و روش او را پسندیدی، با او دوستى کن. دوستى تو به خاطر این باشد که او را از لغزش ها باز دارى و در تنگدستى به او یارى رسانی”.[۴]

به عبارت دیگر؛ در انتخاب دوست موازین شرعی (هم جنس و غیر هم جنس) را مورد لحاظ قرار دهیم. بعضی از این حدود عبارت اند از:

الف. دوستی ها برای خدا و در راه رضای خدا باشد (چون پایدارند)، نه برای دنیا و ارضاء هوی و هوس نفسانی.[۵]

ب. اعتدال در دوستی ها و پرهیز از افراط و تفریط.[۶]

ج. انتخاب نکردن دوستان بدون تحقیق و آزمایش.[۷]

د. پرهیز کردن از بیان اسرار شخصی و مهم خود حتی به دوستان نزدیک.[۸]

هـ. تحقیق و تفحص بیش از اندازه نکردن در اسرار زندگی شخصی دوستان.

و. دوستی نکردن با کسانی که آشکارا معصیت خدا را می کنند و آن را برای شما نیز زیبا جلوه می دهند.[۹]

ز. پرهیز از دوستی با افراد دروغگو، فاسق، بخیل، احمق و نادان، قاطع رحم، بدزبان، جاهل، فرومایه و شرور.[۱۰]

 

2. نگاه واقع بینانه به پیامد های منفی دوستی های افراطی؛ زیرا :

الف. بهترین دوستان ما هم ممکن است به انحراف کشیده شوند و اگر نتوانیم از آنها فاصله بگیریم خطر انحراف، دامان ما را هم خواهد گرفت.

ب. زندگی، بستر حوادث بسیاری است که موجب دوری و جدایی دوستان هم می شود اگر دوستی ها افراطی باشد جدایی سخت و ناگوار و در بسیاری موارد همراه با ضربه های عاطفی شدید و غیر قابل جبران است.

گاهی در دوستی های افراطی، افراد، محرمانه ترین اسرار زندگی شخصی شان را به یکدیگر می گویند که این امر با گذشت زمان تبعات منفی بسیاری به جای خواهد گذاشت.[۱۱]

ج. گاهی این عشق و علاقۀ افراطی تا آن جا نزدیک می شود که به سوء استفادۀ اخلاقی از سوی یک نفر، یا طرفین می انجامد، که در هر دو صورت، زیان های اخلاقی و عاطفی شدیدی به طرفین وارد می گردد.

د. دوستی های افراطی، مانع رشد فکری و اجتماعی افراد، به خصوص جوانان و نوجوانان می شود؛ زیرا موجب می شود روابط آنها با خانواده و دیگر کانون های اجتماعی نظیر مدرسه و مسجد کمرنگ شده، از مسائل درسی، عبادی، معنوی و از یاد خدا غافل شوند. [۱۲]

هـ. توجه داشته باشید که هر عشقی جز عشق به الله و معصومان (ع)، کاذب و ناپایدار است.[۱۳]

 

ارجاعات:

[۱] فرقان، ۲۷ و ۲۸٫

[۲] «المرء علی دین خلیله،فلینظر احدکم من یخالل.» بحارالانوار، ج۷۴، ص ۱۹۲٫

[۳] ” قال (ص): من ذکرکم بالله رؤیته، …”، بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۸۶٫

[۴] محمد جواد طبسی، حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت، ص ۱۷۶٫

[۵] غررالحکم، ج ۲، ح ۱۷۹۵ و ۱۷۹۶٫

[۶] نهج البلاغه، حکمت ۲۶۸٫

[۷] غررالحکم، ج۲، ص ۸۶ و ص۸۱۰

[۸] بحارالانوار، ج۴، ص۱۷۷٫

[۹] بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۹۰٫

[۱۰] خصال صدوق، ج۱، ص ۲۴۴؛ اصول کافی، ج۴، ص۴۵۳؛ کنزالعمال، ج۹، ح۲۴۸۴۴٫ 

[۱۱] نهج البلاغه، حکمت .۲۶۸

[۱۲] فصلنامۀ پژوهشی صباح، شماره ۷ و ۸، ۱۳۸۲، ص ۲۴-۲۶٫

[۱۳] اقتباس از نمایه: عشق و عقل انسان، سؤال ۱۸۲۲ (سایت: ۲۹۳۵).